1. Ung thư là gì?
Ung thư (cancer) là tên dùng chung để mô tả một nhóm các bệnh phản ảnh những sự thay đổi về sinh sản, tăng trưởng và chức năng của tế bào. Các tế bào bình thường trở nên bất thường (đột biến) và tăng sinh một cách không kiểm soát, xâm lấn các mô ở gần (xâm lấn cục bộ) hay ở xa (di căn) qua hệ thống bạch huyết hay mạch máu. Di căn là nguyên nhân gây tử vong chính của ung thư. Những thuật ngữ khác của ung thư là khối u ác tính hoặc tân sinh ác tính (malignant neoplasm).
Ung thư không chỉ là một bệnh mà là nhiều bệnh. Có hơn 100 loại ung thư khác nhau.
Nguyên nhân ung thư
Ung thư xuất phát từ một tế bào đơn lẻ, đơn vị cơ bản của sự sống. Sự chuyển dạng từ một tế bào bình thường thành một tế bào ung thư là một quá trình nhiều giai đoạn, từ một tổn thương tiền ung thư đến khối u ác tình. Những thay đổi này là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố di truyền của một người và ba loại tác nhân bên ngoài, bao gồm:
- các tác nhân sinh ung vật lý, như tia cực tím và bức xạ ion hóa;
- các tác nhân sinh ung hóa học, như a-mi-ăng (asbestos), các thành phần của khói thuốc lá, aflatoxin (một chất nhiễm bẩn thức ăn), và arsenic (một chất nhiễm bẩn nước uống); và
- các tác nhân sinh ung sinh học, như nhiễm trùng một số virus, vi khuẩn hay ký sinh trùng
Khói thuốc lá – Nguyên nhân ung thư hàng đầu Ung thư là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Bệnh ung thư ảnh hưởng đến mọi người bất kể quốc gia, chủng tộc hay tôn giáo. Bảng dưới đây sẽ cho bạn thấy số ca ung thư mới mắc hàng năm, số người hiện đang sống với bệnh ung thư trên thế giới và tại Việt Nam.
2. Các căn bệnh ung thư nguy hiểm không thể chữa khỏi
Dưới đây là các căn bệnh ung thư đã gây tử vong cho nhiều người Mỹ nhất trong khoảng thời gian 2003-2007 (theo Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ – NCI).
Ung thư phổi và phế quản
Ung thư phổi và phế quản là căn bệnh ung thư gây tử vong hàng đầu ở Mỹ. Theo NCI, khói thuốc và hút thuốc lá là những nguyên nhân chính gây ra căn bệnh này. Bệnh phần lớn gặp ở những người từ 55 đến 65 tuổi. Có 2 loại chính: ung thư phổi không phải tế bào nhỏ (phổ biến nhất) và ung thư phổi tế bào nhỏ (di căn nhanh hơn). Năm 2010, có hơn 157.000 người tử vong do ung thư phổi và phế quản.
Ung thư đại tràng và trực tràng
Ung thư đại tràng là sự tăng trưởng mô của đại tràng, trong khi ung thư trực tràng tăng trưởng ở khoảng 10cm cuối đại tràng gần hậu môn. Phần lớn các trường hợp bắt đầu là khối tế bào nhỏ, lành tính (gọi là polyp), theo thời gian tiến triển thành ung thư. Theo Bệnh viện Mayo Clinic, nên khuyến nghị sàng lọc để phát hiện polyp trước khi chúng trở thành ung thư. Năm 2010, ung thư đại trực tràng khiến hơn 51.000 người tử vong.
Ung thư vú
Theo NCI, năm 2010 có gần 40.000 người chết vì ung thư vú.Theo Bệnh viện Mayo Clinic, ung thư vú là căn bệnh ung thư phổ biến hàng thứ 2 ở phụ nữ Mỹ, sau ung thư da. Bệnh cũng có thể xảy ra ở nam giới, với gần 2.000 trường hợp ung thư vú nam trong khoảng thời gian 2003-2008. Ung thư thường hình thành trong các ống dẫn sữa tới núm vú hoặc các tuyến sản sinh sữa ở phụ nữ.Ung thư tụy
Ung thư tụy bắt đầu từ mô tụy – nơi trợ giúp tiêu hóa và điều hòa chuyển hóa. Theo Bệnh viện Mayo Clinic, phát hiện và can thiệp sớm là rất khó vì bệnh thường tiến triển âm thầm và nhanh. NCI cho biết năm 2010 có 37.000 người tử vong do ung thư tụy.
Ung thư tuyến tiền liệt
Bệnh ung thư này là nguyên nhân tử vong do ung thư đứng hàng thứ 2 ở nam giới, sau ung thư phổi và phế quản. Ung thư tuyến tiền liệt thường bắt đầu tăng trưởng chậm ở tuyến tiền liệt – nơi sản sinh tinh dịch để chuyên chở tinh trùng. Theo Bệnh viện Mayo Clinic, một số loại vẫn khu trú ở tuyến tiền liệt và dễ điều trị hơn, nhưng một số loại tấn công hơn và di căn nhanh. NCI cho biết năm 2010 ung thư tuyến tiền liệt gây ra khoảng 32.000 ca tử vong ở nam giới.
Bệnh bạch cầu
Có nhiều thể bệnh bạch cầu, nhưng tất cả đều tác động tới các mô tạo máu của cơ thể, như tủy xương và hệ bạch huyết, dẫn tới sản sinh quá mức các tế bào bạch cầu bất thường. Năm 2010, có gần 22.000 người tử vong do bệnh bạch cầu.
Bệnh lympho không Hodgkin
Bệnh ung thư này tác động tới các tế bào lympho (một loại tế bào bạch cầu) và có biểu hiện là sưng hạch bạch huyết, sốt và sụt cân. Có một vài thể bệnh lympho không Hodgkin, được phân loại theo ung thư phát triển nhanh hay chậm và loại tế bào lympho bị tác động. Bệnh lympho không Hodgkin dễ chết người hơn bệnh lympho Hodgkin, và gây tử vong cho hơn 20.000 người trong năm 2010.
Ung thư gan và ống mật trong gan
Ung thư gan là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất trên thế giới, nhưng không hay gặp ở Mỹ. Tuy nhiên, tỷ lệ ung thư gan ở Mỹ đang gia tăng. Phần lớn ung thư gan xuất hiện ở Mỹ bắt nguồn từ vị trí khác sau đó di căn tới gan. Loại ung thư tương đối gần là ung thư ống mật trong gan, xuất hiện trong ống dẫn mật từ gan tới ruột non. Theo NCI, nam 2010 có gần 19.000 người Mỹ tử vong vì ung thư gan và ống mật trong gan.
Ung thư buồng trứng
NCI cho biết ung thư buồng trứng là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 ở phụ nữ trong khoảng thời gian 2003-2007. Tuổi trung bình của phụ nữ khi được chẩn đoán bệnh là 63. Căn bệnh này dễ điều trị hơn nhưng khó phát hiện ở các giai đoạn đầu. Các triệu chứng bao gồm khó chịu ở bụng, tiểu gấp và đau vùng tiểu khung. Theo NCI, năm 2010 có gần 14.000 phụ nữ tử vong do ung thư buồng trứng.
Ung thư thực quản
Ung thư thực quản bắt đầu từ các tế bào nội mạc thực quản và thường xảy ra ở phần dưới của thực quản. Theo NCI, trong khoảng thời gian 2003-2007 nam giới tử vong do ung thư thực quản nhiều hơn nữ giới. Năm 2010 có 14.500 người tử vong do ung thư.
3. cách phòng ngừa đơn giản
Dưới đây là các cách phòng ngừa ung thư đơn giản nhằm góp phần ngăn ngừa nguy cơ ung thư.
Làm việc nhà
Ảnh minh họa: Ivillage.
Hoạt động thể chất, ngay cả những việc đơn giản như lau nhà có thể làm giảm nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư ruột và vú. Các nghiên cứu chỉ ra rằng hoạt động thường xuyên có thể giúp hàm lượng hormone khỏe mạnh trong cơ thể duy trì ở mức lý tưởng.
Nhai cà rốt
Chỉ cần ăn vượt quá nhu cầu hơn 100 calo mỗi ngày có thể dẫn đến tăng 5 kg một năm. Thừa cân, béo phì là nguyên nhân góp phần dẫn đến 10 loại ung thư bao gồm đường ruột, vú và gan.
Bạn không nhất thiết phải từ bỏ các bữa ăn nhẹ, chỉ cần thay thế chúng bằng những thực phẩm ít calorie. Chẳng hạn nên thay khoai tây chiên bằng các loại rau như cà rốt. Nếu không thể từ bỏ thói quen ăn ngọt, hãy thay thế bằng một thanh chocolate nhỏ dưới 100 calo.
Bỏ thói quen ăn bánh mì trắng
Nên thay thế bánh mì trắng, mì ống bằng ngũ cốc nguyên hạt để tăng lượng chất xơ. Ảnh: Newsrt.
Nên thay thế bánh mì trắng, mì ống bằng ngũ cốc nguyên hạt để tăng lượng chất xơ. Một lát bánh mì làm từ bột nguyên chất chứa 2,5 g chất xơ, trong khi bánh mì trắng chỉ chứa 1 g.
Chất xơ giúp no lâu, dễ dàng duy trì trọng lượng khỏe mạnh và giảm nguy cơ ung thư liên quan đến thừa cân, béo phì. Nó cũng giúp quá trình tiêu hóa thuận lợi, hạn chế nguy cơ ung thư đường ruột.
Giảm muối
Ăn quá nhiều muối không chỉ làm tăng huyết áp mà còn tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Theo các nhà khoa học, lý do là muối có thể gây hại niêm mạc dạ dày. Nên sử dụng các loại gia vị, rau thơm, tỏi, chanh, hạt tiêu đen, gừng… để tăng hương vị món ăn mà không cần phải dựa vào muối.
Ăn chay mỗi tuần một ngày
Nhiều bằng chứng khoa học cho thấy ăn nhiều thịt đỏ làm tăng nguy cơ ung thư ruột. Cách chế biến thịt như xông khói, dăm bông có nhiều ảnh hưởng sức khỏe. Chất gây ung thư có thể được hình thành trong quá trình bảo quản thịt bằng hóa chất, phơi hay muối.
Lựa chọn chế độ ăn không có thịt một ngày mỗi tuần hoặc thêm cá vào thực đơn mang đến nhiều lợi ích sức khỏe.
Nên duy trì ăn chay mỗi tuần một ngày. Ảnh: Newsrt.
Đi lại trong khi nói chuyện trên điện thoại
Chỉ cần 30 phút hoạt động thể lực mỗi ngày thực sự có thể giúp giảm nguy cơ ung thư. Hãy đảm bảo đủ thời gian hoạt động hàng ngày bằng cách tranh thủ việc nhỏ như đi bộ trong khi chat trên điện thoại, sử dụng thang bộ thay cho thang máy, hoặc đỗ xe xa hơn một chút…
Đi bộ vào buổi tối
Bớt thời gian cho các hoạt động tĩnh như xem tivi, đọc sách vào buổi tối để có nhiều thời gian ra ngoài đi bộ, giúp hạn chế đáng kể nguy cơ ung thư.
